U bent misschien niet bekend met de wetenschap The Economic Journal , maar onlangs stond er een artikel in dat u zou moeten interesseren. Het toonde de resultaten van een wereldwijd onderzoek onder mensen die een aardbeving hadden meegemaakt. Velen van hen werden of werden later religieus. Ze wendden zich in feite tot religie als middel om met wat de onderzoeker ‘onvoorspelbare en ondraaglijke levensgebeurtenissen’ noemde, om te gaan. Zelfs hun kinderen zouden religieuzer worden en blijven, lieten de gegevens zien. Niet alleen in Haïti en Japan, maar ook bijvoorbeeld in Christchurch Nieuw-Zeeland. Over de hele wereld. De Deense hoogleraar economie Jeanet Bentzen, die de enquête uitvoerde, zei: alle religies bieden een psychologisch coping-mechanisme. Ze maken het ondraaglijke draaglijk. Dit kan helpen verklaren waarom religie niet is verdwenen, zoals sommige geleerden ooit voorspelden.

Inderdaad, zou ik zeggen. Vorig jaar heb ik een boek gepubliceerd: Incredible, on the surprising comeback of religion. Het leek een zenuw te raken. Het boek heeft verschillende herdrukken gehad, acht eigenlijk, en zelfs nu, anderhalf jaar later, word ik nog steeds uitgenodigd om over het onderwerp te spreken. Ik heb het gevoel dat er iets belangrijks is aan religie, maar we lijken de taal te hebben verloren om erover te praten.

En hoewel ik schrijf over Nederland en zijn specifieke religieuze geschiedenis, die gedeeltelijk de afname van religie in de afgelopen vijftig jaar in dit land verklaart, ben ik niet alleen de waarde en het belang van religie voor mensen over de hele wereld gaan zien, maar ook ben ik ervan overtuigd geraakt dat er in de westerse wereld een herevaluatie van religie aan de gang is.

Vraag het maar aan wiskundige Chris Arnade. Chris werkte als handelaar op Wall Street en verdiende een heel fijn bestaan, totdat het gebrek aan zin van zijn leven ‘op de eerste rij’ zoals hij het noemde, hem zo erg begon te storen dat hij ging kijken hoe mensen in ‘de backrow ‘leefde. Hij reisde door de hele VS, bleef meestal uren bij McDonalds, praatte, observeerde, luisterde. Fotograferen voor een mooi boek, zojuist verschenen, genaamd Waardigheid.

Chris werd geïnterviewd voor een wetenschappelijk tijdschrift over zijn project. Mijn meest verrassende bevinding, zei hij, waren mijn veranderde opvattingen over religie. Ik had nooit verwacht dat mijn atheïsme zou worden uitgedaagd, zeker niet in de drugsholen van de South Bronx, maar dat is wat er gebeurde.

Een deel ervan, zei hij, was het erkennen van een eenvoudigweg utilitaire waarde in het geloof – zoals mensen die een aardbeving hebben meegemaakt. Wetenschap is niet erg aantrekkelijk voor mensen die met trauma te maken hebben. Maar mijn opvattingen ontwikkelden zich. Ik kwam tot het besef dat ik door geschoold en rijk te zijn verwijderd was van het beste bewijs voor de waarheid achter het geloof. Als je jezelf afschermt van de rommelige details van het leven, is het gemakkelijk om jezelf ervan te overtuigen dat mensen het allemaal kunnen uitzoeken. Of dat we met voldoende data, denkvermogen en computerkracht er wel uit zouden kunnen komen. Maar misschien kunnen we dat niet. Misschien zijn er dingen die gewoon te groot en te complex zijn om te begrijpen en misschien is dat de essentiële waarheid.

Kan Chris gelijk hebben? Hebben we in het westen onze rijkdom en ons geluk als vanzelfsprekend beschouwd? Denken dat religie ‘dom’ of ‘God is een waanvoorstelling’ is, terwijl wij in feite kortzichtig zijn. Niet in staat het unieke te zien van een systeem dat ruimte geeft aan het individu en collectieve ervaring, die een geschiedenis kent en zorgt voor een toekomst met leefregels en rituelen, met ruimte voor meervoudige interpretatie. Het is echt ingenieus, zoals 85 procent van de wereldbevolking kan getuigen. Natuurlijk heeft religie zijn nadelen, zoals veel dingen in het leven. Het is gebruikt en misbruikt om te discrimineren, uit te sluiten en geweld te gebruiken. Maar ik ben bang dat dat deel uitmaakt van ons menselijke karakter. De religie de schuld geven van deze wandaden is een beetje zoals het neerschieten van de boodschapper die het slechte nieuws brengt.

Nadat miljoenen Nederlanders in de jaren zeventig en tachtig de kerk verlieten, werd religie in ons land een soort non-topic. Het idee was dat het geloof zich terug moest trekken in de privésfeer, in persoonlijke overtuigingen. Dat is natuurlijk een enorm misverstand. Want als je iets gelooft, ben je geneigd ernaar te handelen in het echte leven. Maar we waren het bijna vergeten. We dachten dat we het zonder konden. De comeback van religie, door immigranten bijvoorbeeld, vanuit het islamitische maar ook vanuit het christelijk geloof, maar ook door een jonge en nieuwsgierige generatie, onbelast door de negatieve associaties van hun ouders, verraste velen.

Dus nu ben ik uitgenodigd door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken om aan toekomstige Nederlandse diplomaten uit te leggen waarom religie belangrijk is en waarom we het bijna vergeten in ons land, want dat is het hoofdonderwerp van mijn boek. Ik hoor dat hetzelfde geldt bij de VN. Veel hoogopgeleide en rijke diplomaten, verwijderd van het beste bewijs voor de waarheid achter het geloof, om Chris Arnade te citeren, kennen de verklaring van universele mensenrechten misschien uit hun hoofd, maar ze vinden het erg moeilijk om te begrijpen hoe religieuze opvattingen deze verklaring eigenlijk hebben gevormd. en hoe sterk en belangrijk religieuze opvattingen over de hele wereld eigenlijk zijn. Dat je ze heel serieus moet nemen. Van wat ik hoor, kan dit ook op jou van toepassing zijn, hier bij Icco. Ben je vertrouwd en vertrouwd met je roots? Erkent u de overtuigingen die uw organisatie hebben gevormd; de overtuigingen die ervoor zorgden dat uw voorgangers de wereld in gingen en probeerden degenen in de achterhoede van het leven te helpen? Ik denk echt dat je dat zou moeten doen.

Religie is niet alleen een kwestie van persoonlijk geloof, het is ook een gedeelde cultuur met gedeelde ideeën. Het christendom ook. Het wordt tijd, denk ik, om dit te erkennen, zelfs als je geen religieus persoon bent, zoals ik. Misschien ken je Tom Holland, een Britse historicus, die veel mooie boeken over de Romeinse geschiedenis schreef. Hij schreef onlangs het boek Dominion, het ontstaan van de westerse geest . Romeinen, zo schrijft hij, behandelden slaven absoluut verschrikkelijk, als dieren, niet als mensen. Dit stoorde hem steeds meer. Dus ging hij op zoek naar de wortels van dit idee dat alle mensen waardig en gelijkwaardig zijn, ongeacht hun bijdrage aan de samenleving. Hij struikelde een beetje over Jezus. Toen begon Tom Holland te erkennen dat het christendom onze moraal heeft opgebouwd. Het is geen toeval dat alle landen met democratie en rechtsstaat christelijke wortels hebben. We schrijven dit liever toe aan verlichtingsdenkers, maar zelfs zij waren religieus, ze verschilden gewoon van mening over de rol die de kerk zou moeten spelen. En velen doen dat nog steeds.

Dus ik hoop u te inspireren om uw erfgoed serieus te nemen. Het zal je helpen om jezelf, je organisatie en de wereld waarin je werkt veel beter te begrijpen. Religie is een verplichting, zei rabbijn David Wolpe. Maar het gaat ook over geloof dat in moeilijke tijden kracht en hoop geeft. Ik denk dat Henk Wildschut dit perfect heeft vastgelegd op zijn foto van deze uit karton opgetrokken voorlopige kerk in het vluchtelingenkamp Calais. Dit zijn de sterke mensen waarmee je werkt. Het is tijd om de bron van hun kracht te erkennen.