Over perspectief ontwikkelen en het belang van een schommel in de kerk

Sofie Verscheure

Congres | Zaterdag 30 november 2019

Over perspectief ontwikkelen en het belang van een schommel in de kerk

Sofie Verscheure

Congres | Zaterdag 30 november 2019

[origineel]

Bekijk video

Ken je het moment waarop je op een receptie staat bij mensen die je niet kent. De makkelijkste manier om het ijs te breken is de vraag: wie ben je en wat doe je?

Dan antwoord ik: mijn naam is Sofie. Ik heb een woordenwinkel in de Brugse binnenstad. Maar zodra ik wil zeggen dat ik ook met geloven, kerkgebouwen en spiritualiteit bezig ben, begin ik te hakkelen. Probleem is dat ik de toehoorder duidelijk wil maken dat hij of zij woorden als geloven en spiritualiteit niet te eng, niet te katholiek en zeker niet oubollig moet horen, dat het gaat over de essentie van leven, breder dan dé Kerk en Rome en wat mag en niet mag.

Het zou makkelijker zijn als ik turnleerkracht was, want dan begint er zeker een geanimeerd gesprek over gezond leven en de nood aan beweging.

Maar ik vond een oplossing voor het hakkelen. Als iemand mij vraagt wie ben je en wat doe je, dan antwoord ik nu: Ik heb een woordenwinkel en ik ben daarnaast perspectiefontwikkelaar. Aha, zeggen mensen dan, dat klinkt interessant.

Het geeft mij de kans om uit te leggen dat een samenleving niet enkel nood heeft aan economie en cultuur maar ook aan levensbeschouwing. Dat het gaat over iets wat we allemaal delen: zoeken naar betekenis en de behoefte aan plaatsen waar grote en kleine levensvragen niet weggelachen worden.

En ik vertel u daarom graag over 2 perspectiefprojecten: Symposion en YOT

SYMPOSION

SYMPOSION is een woordenwinkel in de Brugse binnenstad. Drie kleine tekstkaartjes aan het raam van een huis bleken ooit een aanleiding te zijn voor mensen om aan te kloppen en heel persoonlijke vragen te stellen; De eerste was een verliefde jongeman die vroeg om een gedicht voor zijn lief uit te schrijven, de tweede was een man wiens vrouw overleden was en die graag een foto van haar met een tekst wou combineren. Op dat moment besefte ik dat winkels en café’s vroeger bij uitstek plaatsen waren, waar mensen in gesprek gingen met elkaar. Dus in plaats van een pastoraal project te lanceren, zijn we begonnen met een woordenwinkel. We creëren wenskaarten en kleine attenties en symbolen voor momenten die er toe doen. We zijn niet gesubsidieerd, maar bestaan ondertussen 25 jaar en ik heb 5 medewerkers in dienst. Ecclesiopreneurship is een term die nu volop in de aandacht komt. Met Symposion bewijzen we al jaren dat betekeniseconomie werkt. In de woordenwinkel is er ook een stille ruimte. Omdat ik ervan overtuigd ben dat er grote behoefte is aan eigentijdse stille ruimtes, sacrale plaatsen.

YOT

Toen Brugge in 2002 culturele hoofdstad van Europa werd, lanceerden we een nieuw initiatief. De Magdalenakerk, een beschermde neogotische parochiekerk niet herbestemmen, maar herwaarderen als een publieke plek voor een eigentijdse, spirituele beleving

Het initiatief kreeg de naam YOT met als baseline: laboratorium voor levensbeschouwing en ruimte voor perspectief.

Als labo hebben we 2 onderzoekslijnen:

Hoe kunnen we kerken en ander religieus patrimonium herwaarderen tot zones van zin?
Hoe kan de joods-christelijke traditie in dialoog met de hedendaagse cultuur inspiratie en perspectief zijn voor de grote en kleine levensvragen van mensen vandaag?

In het kerkgebouw zie je het meest zichtbare resultaat van onze werking:

De kerk kreeg een nieuw interieur vanuit de vraag: Hoe de kerk gastvrij openstellen voor elke zinzoekende mens?
Het nieuwe interieur heeft directe gevolgen voor de wijze waarop de vieringen in de kerk verlopen. De dwarse inrichting bemoeilijkt bijvoorbeeld een klassieke suite bij een huwelijksviering. Mensen zijn genoodzaakt om creatief en persoonlijk uit de hoek te komen.
de massa lege stoelen maakte plaats voor een symboolvlak dat wisselend ingevuld kan worden: water, maar ook zand in de vastentijd.

Op het pleintje voor de kerk vind je ‘In de nieuwe pastorie’ de werkplek van YOT.
Met een eigenzinnige inrichting biedt het huis ruimte aan groepen en organisaties op zoek naar nieuwe perspectieven.

Het werken in YOT leverde ons een aantal perspectiefwissels op die ik graag met u deel:

Perspectiefwissel 1: Traditie is nooit een sens-uniek

Traditie is geen vaststaande boodschap die we moeten beveiligen door ze onder een stolp te zetten. Soms denken we nog steeds te veel in tegenstellingen als:
gelovig tegenover niet-gelovig, werelds tegenover sacraal, rooms-katholiek tegenover christelijk, … Deze manier van kijken is niet vruchtbaar en vooral ook niet evangelisch.

Op het levensbeschouwelijk domein is diversiteit en verscheidenheid een kracht en een rijkdom.

Als gelovigen en religieuzen hebben we een expertise dat klopt, maar dé levensbeschouwelijke experten bij uitstek zijn ook de bakker en zijn vrouw, de dokter en haar patiënt, de treinbestuurder en de clown in het circus…God denkt altijd buiten categorie.

In een joodse discussie rond het idee dat er toch een ultieme traditie-waarheid moet zijn waar niet aan te tornen valt…gaat men op zoek naar het middelste woord in de Tora, de bron van alle traditie.

Leviticus 10

Tot ieders verrassing ontdekt men dat daar niets staat. Er zijn immers evenveel woorden links als rechts. Dus in het midden is er niets dan lege ruimte, op zich al een schitterend beeld. Maar men ontdekt ook dat het laatste woord van eerste deel hetzelfde is als eerste woord van het tweede deel:

lege ruimt omringd door 2 x hetzelfde woord. Benieuwd naar het woord?
Er staat Mozes zocht … hij zocht…

Traditie is open ruimte en elk van ons wordt uitgedaagd om elke dag opnieuw antwoorden te zoeken.

Met YOT organiseren we daarom geen bijbelavonden (want daar komt amper iemand naartoe) maar wel Babelateliers. Geen spreker-toeschouwer avonden, maar open zoekruimte. Tastgesprekken waar zowel een bijbelexpert naast de burgemeester of een schrijver zijn of haar kijk geeft op de bijbeltekst waarna het publiek met beide in gesprek gaat.

Waarheid ontstaat immers in dialoog.

Perspectiefwissel 2: Belang van een fysieke plek en een schommel in de kerk

Onze kerken en kloosters liggen vaak in het hart van een stad of een dorp. Meestal zijn het donkere gesloten gebouwen waar je zelden aan de buitenkant ziet wat er leeft aan de binnenkant.

Yot nam de gordijnen weg voor de ramen van de pastorie en liet mensen binnenkijken.
’s Avonds verlicht een grote spot niet de kerk als monument. De spot schijnt van binnen naar buiten en verlicht elke avond het grote glasraam, waardoor het in al zijn glorie warmte binnenbrengt op het plein voor wie in het donker voorbij wandelt of fietst.
In de maanden juli, augustus, september bezoeken 30.000 mensen onze kerk.

Voor hen organiseren we jaarlijks een zomerproject.

Even divers als er ideeën zijn: woorden die uit de hemel dwarrelen of een Japanse droge tuin in het midden van de kerk.
Of die keer dat het thema was ‘omgaan met levensvragen’ en een jonge kunstenaar vertelt dat hij als hij het niet meer weet, buiten in de tuin op de schommel gaat zitten.

Sinds die dag hangt aan twee stalen kabels een schommel in de kerk. 17 meter hoog. Als mensen totaal verrast vragen wat de bedoeling is, dan is ons antwoord een gebaar: een uitnodiging om op de schommel plaats te nemen. Mensen wiegen dan zacht door de kerkruimte. En telkens verschijnt er een glimlach bij de schommelaar. De schommel toont de meerstemmigheid van het gebouw: mensen interpreteren verschillend en traditie die stilstaat sterft.

Perspectiefwissel 3: Belang van coaching en begeleiding

In de woordenwinkel komt een jonge vrouw die vertelt dat ze gaat trouwen en vraagt of ik geen verhaal ken dat ze kan gebruiken? Ik vraag spontaan of ze voor de kerk trouwt.
Nee, zegt ze…waarom vraag je dat? Omdat ik eventueel een evangelieverhaal zou kunnen voorstellen.

Ja maar, zegt ze, het mag wel een evangelieverhaal zijn en trouwens ik trouw in de Magdalenakerk.

Heel veel mensen vinden niet meer de juiste woorden en haken af van een kerk die niet hun taal spreekt. We ervaren in YOT een grote openheid en nieuwsgierigheid naar onze christelijke en katholieke traditie. Maar dan is het belangrijk dat we blijven zoeken naar een taal die ontroert en verbinding maakt met mensen.

Ook in onderwijs en pastoraal wordt er een geloofstaal gesproken die vaak zo voorspelbaar is.

Met YOT proberen we onze expertise te delen en begeleiden we groepen, parochies en communauteiten in inspiratietrajecten en individuele mensen in hun zoektocht naar nieuwe of vergeten rituelen op kruispunten van hun leven.

Toekomst?

In mijn eigen leven heb ik veel te danken aan religieuzen. Ze zijn voor mij ijsbrekers, profeten en vrijheidsdenkers. Met YOT voelen we ons vaak meer verbonden met die religieuze bewegingen dan met de kerkelijke overheid, die vaak aarzelend staat tegenover alles wat schommelt en beweegt.

Na zeventien jaar staat YOT voor: een buitengewoon drukbezochte kerk, een prikkelend vormingsaanbod, een grote betrokkenheid van mensen, internationale belangstelling.
Maar na zeventien jaar blijft het zwoegen om erkend te worden door subsidiërende overheden.

Ons probleem is dat we te veel ideeën hebben, veel vrijwilligers maar nooit basismiddelen om ze te realiseren. Dat zal wel een luxeprobleem zijn. Stel je voor dat je een organisatie bent met veel middelen, mensen en tijd, en dat je geen ideeën meer hebt…

Mijn tijd is om, maar als je de komende tijd nog eens in Brugge bent, dan ben je van harte welkom ‘In de Nieuwe Pastorie’ of de Magdalenakerk en we geven je op de schommel graag een duwtje in de rug … zolang we maar samen blijven bewegen.

Bekijk video:

Over de auteur

Sofie Verscheure

Sofie is in de eerste plaats geboeid door de kracht van woorden en poëzie. Kalligrafie is daarbij vooral een middel om vorm te geven aan die woorden en hun betekenis. Sinds 1992 vertaalde ze haar passie voor mensen, spiritualiteit en woorden in het Symposionproject.

Daarnaast ontwikkelden zich vanuit dezelfde dynamiek verschillende andere initiatieven waar ze inspirator voor is: het kerkherwaarderingsproject YOT, het vormingsinitiatief YOT-b en de Experientie, een inspiratieplek.

Naar de website