Het klooster Stift zum Heiligengrabe

Erika Schweizer

Reflectieve artikelen

Bekijk video

Het klooster Stift zum Heiligengrabe

Erika Schweizer

Reflectieve artikelen

[origineel]

Onder de talrijke voormalige vrouwenkloosters in Mark Brandenburg is Heiligengrabe een bezoek waard met zijn bijna volledig bewaarde middeleeuwse omheining inclusief de kloosterkerk. Gedurende de 700 jaar van zijn bestaan, is het altijd een spirituele plaats geweest. Dat is een zeer sterke continuïteit en aanmoediging!

Het klooster werd in 1287 gesticht als een cisterciënzer klooster met 12 nonnen door de Ascanische markgraaf met de steun van bisschop Heinrich von Havelberg. Het is gelegen in Brandenburg, ongeveer halverwege Berlijn en Hamburg, in de provincie Prignitz. Het Heilig Graf wordt al in 1312 vermeld.

Toen de regionale bedevaart rond 1500 toenam, was Heiligengrabe ook een belangrijk station,
en maakt nu deel uit van de 22 km lange St. Anne-pelgrimstocht, die voor bezoekers van het klooster een aantrekkelijke pelgrimsroute is tot spirituele contemplatie dient. In de loop van de Reformatie moest het klooster in 1548 de nieuwe protestantse kerkorde aannemen. In 1564 veranderde de keurvorst het klooster uiteindelijk in een protestants ‘Fräuleinstift’. In 1740 verhief Frederik II het klooster op tot ‘Damenstift’.

Bijna 100 jaar (1847-1945) huisvestte de abdij een middelbare school voor meisjes uit verarmde adellijke families. De Stiftsdamen waren gestudeerde vrouwen die de lessen gaven en hun appartementen hadden in barokke vakwerkhuizen op het zogenaamde “Damesplein”. Vandaag zijn deze historische, prachtige gebouwen weer gerenoveerd. Er wonen ongeveer 15 mensen die deze plek hebben gekozen als hun verblijfplaats, meestal met een sterke interesse in vrijwilligerswerk (tuinieren, kloostertours voor toeristen, etc.) en in het algemeen om deel te nemen aan het spirituele leven van het klooster.

In 1933-45 probeerden de nationaalsocialisten het kerkinternaat om te vormen tot een ‘Heimschule’, hetgeen werd verhinderd door abdis Armgard von Alvensleben. In 1945 vluchtte de abdis met haar laatste leerlingen naar het Westen. Acht kanunnikessen bleven in Heiligengrabe achter.

In 1946 namen diaconessen met 300 wezen die op de vlucht uit Opper-Silezië waren, hun intrek in de abdij. De staatserkenning van het sociale diaconale werk van de “Friedenshort” droeg er uiteindelijk toe bij dat het voortbestaan van de stichting kon worden verzekerd. De zusters van de “Friedenshort” vonden vooral steun bij de predikante van de evangelische gemeente Heiligengrabe door Ingeborg Maria von Werthern, die in 1952 tot nieuwe abdis van het klooster werd benoemd en die, samen met enige zusters en de diaconessen tijdens het DDR-tijdperk de spirituele traditie waardig en dapper in stand hield. Frau von Werthern stierf in 1996.

De Stiftdamen die na het einde van de oorlog nog in Heiligengrabe woonden, woonden aanvankelijk in het dorp en trokken later naar hun eigen appartementen op het kloosterterrein. De geestelijke gemeenschap bleven de Stiftsdamen cultiveren door middel van regelmatige gebedsuren in de Heilig Grafkapel. Tijdens de lange periode van politieke kilte werd het klooster gesteund door de Evangelische Kerk van de Unie (onderdeel van de EKD, d.w.z. de Evangelische Kerk in Duitsland die boven de regionale kerken staat). De vrouwen van Heiligengrab kregen ook spirituele en materiële steun van de “Hulpvereniging van het Westen van Voormalige Heilige Grabers”, opgericht door oud-collegiale studenten. Vandaag de dag blijft deze steun werken als „Förderverein zur Erhaltung des ev. Kloster Stift zum Heiligengrabe e.V.“Inmiddels zijn er nieuwe leden bijgekomen. Het contact met het klooster is levendig. In het eerste weekend van juni vindt de jaarlijkse ledenvergadering met gedetailleerd programma plaats.

Tijdens de DDR werd een paramentworkshop opgericht (die nu niet meer bestaat), werd met de bouw van een gastenverblijf begonnen met de ontvangst van gasten en werden veel bezoekers aangetrokken door een reeks zomerconcerten. Het gastenverblijf – tegenwoordig Klosterhof geheten – en de hoogwaardige concertseries die elke zaterdag in de zomer van juni tot september worden gehouden, bestaan nog steeds.

Met de politieke verandering in 1989 kwam de droom uit om de spirituele traditie van de plek onder veranderde omstandigheden te kunnen voortzetten. De “Friedenshort”, nu herenigd met het westelijke deel van de zusterschap in Freudenberg / Siegerland, stond ook voor nieuwe taken en uitdagingen. Op de plaats van de voormalige collegiale tuinen werden nieuwe huizen voor diakonessen gebouwd en in 1997 verhuisde de Friedenshort uit de abdij naar de directe omgeving. Alle diaconessen zijn inmiddels ondergebracht in het moederhuis in Freudenberg. De Friedenshort blijft bestaan als sociaal diaconaal instituut. De band met de omwonenden van het klooster en de Friedenshort evenals de protestantse gemeente in Heiligengrabe is goed, met wederzijdse deelname aan en delen in het spirituele leven.

In 2001 werd Dr. Friederike Rupprecht geïntroduceerd als abdis. Net als haar voorgangster, Frau von Werthern, was zij ook predikant. Na 14 jaar droeg ze de staf van de abdis over aan mij, Dr. Erika Schweizer. De laatste drie abdissen zijn dus alle gestudeerde protestantse theologes die in de pastorale dienst hebben gewerkt. Dat is een mooie, stevige, kleine traditie! Gedurende de tijd van Dr. Friederike Rupprecht (2001-2015) was het mogelijk om de nodige renovatie- en restauratiewerkzaamheden aan de vele gebouwen van het klooster te kunnen uitvoeren. Het klooster Stift zum Heiligengrabe werd erkend als monument van nationaal belang en ontving daarom staatssteun. In 2004 hebben Dr. Manfred Stolpe en Ingrid Stolpe het beschermheerschap van het klooster op zich genomen, dat ze liefdevol en treffend omschrijven als “klein wonder in de Prignitz”. Beiden hebben zich zeer ingezet voor het klooster; met name Manfred Stolpe, als premier van Brandenburg, was in staat om zijn politieke contacten na de hereniging effectief te doen gelden. Zijn dood in december 2019 betekent een echt menselijk verlies voor onze kloostergemeenschap.

In 2016 nam ik het klooster over als een spirituele en culturele ontmoetingsplaats, al voorzien van programma’s voor retraites, joods-christelijke leerstellige discussies en vele andere evenementen. Het kloostermuseum, de kloosterwinkel, de vijvers met het labyrint,
het over het algemeen royaal en keurig bewaard gebleven of gerestaureerde complex met uitgestrekte tuinen is ook een bestemming voor toeristen. Het klooster leeft! De Brandenburgse ‘Jugendbauhütte’ heeft in de oude herenhuizen zijn vaste locatie voor de ambachtsseminars en verrijkt dit bijzondere kloosterlandschap.

Het Stiftsfrauenkonvent heeft momenteel 8 Stiftsfrauen, er is weer een aanvraag ingediend waarover op ons volgende kapittel zal worden beslist. De meeste collegiale vrouwen wonen niet lokaal, maar sommige wonen in de buurt. We zijn verbonden door zowel de conventsregel als een spirituele orde, de middaggebeden, vaste Bijbelteksten, religieuze vieringen en de jaarlijkse retraite. Daarnaast engageren de Stiftsfrauen zich in verschillende verantwoordelijkheden. We zijn geen orde, maar een open gemeenschap van vrouwen. We laten ons leiden door de oude benedictijnse en cisterciënzer houding “Ora et labora”.

Er zijn verschillende redenen waarom ik, als pastoor, op deze plek de rol van abdis op me nam: de continuïteit van het spirituele leven op een voorheen kloosterlijke plek die zijn charisma heeft behouden. Dan het moderne concept en het grote potentiaal. Het klooster Stift zum Heiligengrabe is een spirituele / seculiere interface. Daar kun je ruimte, levendigheid en stilte vinden in een tijd waarin mensen zulke spirituele plekken zoeken, nodig hebben en liefhebben.

Over de auteur

Erika Schweizer

Erika Schweizer is abdis van het klooster van Heiligengrabe in de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg. Begonnen als klooster voor cisterciënzerzusters, werd het klooster na de Reformatie omgevormd tot een zogenaamde Stift. Erika Schweizer beschrijft de zeer bewogen geschiedenis van het klooster en de ontwikkeling opnieuw tot een spiritueel centrum ten dienste van de omringende bevolking en ver daarbuiten. Duitse.

Naar de website