De Werkhofgemeenschap

Jurianne Kemmink

Meer | Nieuw | Reflectieve artikelen

Bekijk video

De Werkhofgemeenschap

Jurianne Kemmink

Meer | Nieuw | Reflectieve artikelen

[origineel]

De Werkhofgemeenschap (WHG) in Werkhoven is een oecumenische gemeenschap. De WHG wil een open plek zijn voor religieuze bezieling in verbinding met de ander. ‘Eén van hart en één van ziel op weg naar God’, ‘Eert in elk-ander God’. Vanuit deze woorden van Augustinus bieden we ruimte aan ieders spirituele zoektocht in het leven. Gemeenschapszin, gastvrijheid, openheid, respect voor de opvattingen van de ander zijn de kernwaarden van onze vereniging. De joods-christelijke traditie vormt onze bron en gaat samen met openheid voor andere religieuze en levensbeschouwelijke tradities.

Vieringen

De zondagse vieringen zijn een uitnodiging aan iedereen die zich al thuis voelt in onze gemeenschap én een uitnodiging aan iedereen die aan het onderzoeken is of hij zich bij ons thuis zou kunnen gaan voelen. Naast de vieringen met een voorganger zijn er vieringen die door leden van onze gemeenschap worden voorbereid en geleid: de ‘ZondagMorgenAnders’ en de Bezinningsochtenden. De vieringen met een voorganger worden altijd voorbereid met twee WHG-leden. Er zijn voorgangers uit de rooms-katholieke en de protestantse traditie.
Muziek, als uiting van bezieling en ter ondersteuning van de religieuze ervaring speelt een belangrijke rol in onze vieringen. Op de Bezinningsochtenden worden vaak sprekers van buiten de WHG uitgenodigd. Door het liturgisch jaar heen verbinden we een cyclus van vieringen aan een thema. Etty Hillesum, Dorothee Sölle, Meister Eckhart, Paulus en heldinnen uit het Oude testament waren al eens onderwerp in zo’n cyclus van vieringen.

Iedere dinsdag-, donderdag- en vrijdagmiddag wordt er in de kapel gemediteerd onder leiding van Toon van Buren. Om de veertien dagen is er sacrale dans, onder leiding van Elisabeth Breewel. Eens per maand komt de Augustinusleeskring bij elkaar onder leiding van Henk Kroon (OSA). We lezen preken van Augustinus en boeken over Augustinus. Door het gesprek over de tekst verdiepen we ons begrip van de woorden en delen we in elkaars beleving ervan. Deze groepen zijn open voor de leden van de WHG en voor mensen van buiten de WHG.

Waar we als WHG voor staan maken we zichtbaar in onze betrokkenheid bij de samenleving. Dit komt tot uiting door deelname aan de maandelijkse wake bij Kamp Zeist en door ons te verbinden aan een aantal projecten in de omgeving of in ontwikkelingslanden. Iedere maand is er gelegenheid om brieven te schrijven voor Amnesty International om te pleiten voor een rechtvaardige behandeling van politieke gevangenen.

Structuur

De WHG is een zelfstandige vereniging met een bestuur. Dat bestuur wordt ‘de kerngroep’ genoemd. De kerngroep draagt de eindverantwoordelijkheid voor het functioneren van de verschillende werkgroepen en activiteiten. Zij kan zo nodig coördineren en nieuwe initiatieven nemen. De Algemene Ledenvergadering is het besluitvormende orgaan van de vereniging. De liturgiegroep, actualiteitengroep, contactgroep, publiciteitsgroep, ZondagMorgenAndersgroep en de bezinningsgroep voeren de taken rond de activiteiten uit en hebben een coördinerende rol. Op 31 december 2020 telde de vereniging 85 leden en 27 vrienden. Je kunt je verbinden met de WHG door lid of vriend van de vereniging te worden.

Ontstaansgeschiedenis

De Werkhofgemeenschap is voortgekomen uit de contemplatieve tweede orde van de Orde van Sint Augustinus, de moniale Augustinessen. In 1938 besloot het provinciaal bestuur van de paters Augustijnen om een contemplatieve tweede orde op te richten. Pater Eusebius Peters kreeg de opdracht om een plan te maken om dit besluit te realiseren. Hij slaagde er in om een groepje vrouwen om zich heen te verzamelen die een roeping voelden voor het contemplatieve kloosterleven. Om zich geheel te kunnen wijden aan hun contemplatieve leven moesten de slotzusters in het slot blijven en mochten ze geen enkele actie ondernemen richting de buitenwereld. Voor het contact met de buitenwereld werden ‘buitenzusters’ aangewezen.

In 1940 werd een huis gekocht in Maarssen maar in 1942 werd het huis in beslag genomen door de bezetter. Pas in januari 1946 kon het klooster in gebruik genomen worden.
In Maarssen werd het eremietenideaal al snel verbonden met het gemeenschapsideaal. Samen, één van hart en één van ziel op weg naar God. ‘Eert in elk-ander God’.
De communiteit groeide en het huis in Maarssen werd te klein. Vanaf de jaren vijftig werd uitgekeken naar nieuwe behuizing. Er werd een terrein gevonden in Werkhoven. Met architect Jan Drummen werden in 1956 de eerste bouwplannen gemaakt. Op 8 januari 1960 werd het slot van het Sint Josefklooster in Maarssen verbroken. De zeventien zusters vertrokken naar de priorij ‘Gods Werkhof’ in Werkhoven.

Openheid naar de wereld

Zuster Gertrudis beschrijft de Augustijnse gemeenschap als een gemeenschap van personen die delen. Zo zegt ze: ‘De regel: Alles zij u gemeenschappelijk, geldt niet alleen voor het materiële maar ook voor wat je bezielt, bezighoudt, remt en verlamt’. Haar leidinggeven als priorin was gericht op het samen verantwoordelijkheid dragen voor de gemeenschap.

Al voor het Tweede Vaticaans concilie in 1962 zorgden een groeiende onderlinge openheid, het nieuwe begin in 1960 in Werkhoven, de lessen over moderne theologie en filosofie bij de zusters voor een voedingsbodem voor verandering en vernieuwing in de priorij ‘Gods Werkhof’. De oproep van Paus Johannes de XXIII om de kerk bij de tijd te brengen, de kerk dichter bij de burger te laten komen en leken een grotere rol toe te bedelen, landde op die voedingsbodem van de zusters Augustinessen. Die oproep versnelde de ontwikkelingen die al gaande waren.
Als kleine communiteit voelden de zusters de behoefte om van gedachten te wisselen met leden van andere contemplatieve ordes. Door het Tweede Vaticaans concilie werd het ook mogelijk het klooster te verlaten voor ontmoeting en overleg. Zo ontstond vanuit ‘Gods Werkhof’ het Monialenberaad. Doordat de zusters het secretariaat van het Monialenberaad op zich namen werd de priorij een knooppunt van communicatielijnen tussen de verschillende contemplatieve ordes.

Intussen maakten de zusters ook plannen rond de kring van bezoekers die de zondagse vieringen in de kloosterkapel bezochten. In 1975 werd een verbredingsgroep opgericht.
De vaste gasten werden uitgenodigd zitting nemen in de verbredingsgroep, op deze manier was het mogelijk invloed uit de oefenen op de inhoud van de vieringen. Vanwege vergrijzing en een gebrek aan nieuwe intreders moesten de zusters in 1996 hun klooster verlaten. De groep van vaste bezoekers richtte uiteindelijk de vereniging de ‘Werkhofgemeenschap’ op. In 1998 werd ‘Gods Werkhof’ verkocht aan conferentiecentrum Samaya. De WHG heeft sindsdien een huurcontract voor de kapel en andere ruimtes bij Samaya.

De ligging en het gebouw

Het voormalig klooster priorij ‘Gods Werkhof’ ligt in het mooie Kromme Rijngebied tussen de Betuwe en Utrechtse Heuvelrug. Het gebouw is omgeven door een grote Engelse landschapstuin. De vogels zingen, het is er stil. De architectuur van het klooster kenmerkt zich door hoge ramen en brede gangen zodat in het gebouw een sfeer van ruimte en licht heerst. Waar je ook loopt kijk je uit op de tuin. Hoewel er de afgelopen jaren veranderingen zijn doorgevoerd is de sfeer van het klooster bewaard gebleven. In de kapel zorgen de authentieke kloostersfeer, de stilte, het licht en de ruimte voor een meditatieve sfeer.

Augustijns erfgoed

De Augustijnse geest die ten grondslag ligt aan onze gemeenschap bleef. De zusters Augustinessen waren blij met de continuïteit van hun erfgoed die ze beleefden in de WHG en in Samaya. ‘Het gaat door’ is de kenmerkendste uiting van hun beleving daarvan.

De zusters werden indertijd erelid van de vereniging en bleven jarenlang betrokken bij de WHG. Dat de Augustijnse geest bleef, hebben we ook te danken aan de betrokkenheid van de paters Augustijnen (OSA). Er zijn verschillende paters voorganger in de vieringen en lid van de WHG. Onze Augustinus leeskring wordt al vele jaren begeleid door een Augustijn.

We ervaren ons Augustijns erfgoed niet allemaal hetzelfde. Bij de een ligt het accent meer op het Augustijnse karakter, bij de ander meer bij het oecumenische karakter van onze gemeenschap. Voor mij blijven de zusters Augustinessen een inspiratiebron door hun passie om met een kleine groep een ontwikkeling door te maken van slotzusters naar een open gemeenschap waar voor iedereen plaats was. Iedere zuster maakte haar eigen ontwikkelingsproces daarin door. De Augustijnse spiritualiteit uit onze ontstaansgeschiedenis bepaalt mede onze kleur en onderlinge sfeer.

De WHG wil een open plek zijn voor religieuze bezieling in verbinding met de ander. Met als kernwaarden gemeenschapszin, gastvrijheid, openheid en respect voor andere opvattingen, biedt de WHG ruimte voor ieders zoektocht in het leven. Samaya formuleert in haar missie een plek van rust en ruimte te willen zijn, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, persoonlijke groei kunnen doormaken en spiritualiteit kunnen ervaren. Samaya en de WHG sluiten zo, ieder op eigen wijze, aan bij het erfgoed van de zusters Augustinessen.

De toekomst van de Werkhofgemeenschap

In de WHG zijn we op verschillende manieren bezig met onze toekomst. Zoals vele andere kleine geloofsgemeenschappen zijn wij aan het vergrijzen en hebben we te maken met een afnemend ledenaantal. Met een dalend aantal leden en stijgende kosten is het sluitend krijgen van de begroting nu de eerste prioriteit van het bestuur. Het afbouwen van de vereniging lijkt een reële optie. We doen wat meer dan voorheen aan PR door artikeltjes in de regionale kranten te plaatsen met een uitnodiging voor onze vieringen. Helaas hebben inspanningen om nieuwe leden te werven weinig tot niets opgeleverd.

In 2017 werd het toekomstberaad gestart. In 2018 was de conclusie van dit beraad dat er te weinig draagvlak was voor het onderzoeken en experimenteren met alternatieve vormen en inhouden van vieringen om zo meer mensen van buiten de WHG naar ons toe te trekken. Te weinig menskracht was een belangrijk argument. Wel werd en wordt er geloofd in meer samenwerking met andere geloofsgemeenschappen. Er is uitwisseling en samenwerking met de oecumenische Hagediensten in Doorn tot stand gekomen.

De WHG onderhoudt contacten met de Familia Augustiniana Nederland en met het Augustijns verband. De geschiedenis van de zusters Augustinessen is opnieuw actueel.
Het ‘naar buiten treden’ is het adagium voor ontwikkeling en toekomst.

‘Waar vriendschap is en liefde daar is God’, zingen wij vaak.

Over de auteur

Jurianne Kemmink

https://www.werkhofgemeenschap.nl/

https://www.samaya.nl/