Laatst heb ik een webinar gekeken over het belang van ‘visie’ voor parochies. De geloofsgemeenschap, zei de presentator, zou helder in zicht moeten hebben waar het naartoe wil. Visie wekt passie op en brengt mensen in beweging. Toen dacht ik: Dat is wat het Centrum voor Parochiespiritualiteit (CPS) doet. We helpen parochies om de ogen open te doen voor wat God ons wil laten zien.
Het CPS is in 1990 opgericht door de Congregatie van het Heilig Sacrament (Societas Sanctissimi Sacramenti, S.S.S.), een van oorsprong Franse congregatie, gesticht in 1856 door H. Pierre-Julien Eymard. Pater Eymard, bekend als de “Apostel van de Eucharistie,” zag dit sacrament als de levende bron van de geloofsgemeenschap en als de onmisbare voeding voor elke gelovige. Zijn devotie leeft voort in de (nu internationale) Congregatie en in de werkzaamheden van het Centrum voor Parochiespiritualiteit.
Het CPS houdt kantoor in Nijmegen, maar haar drie medewerkers (twee lekengelovigen en één Sacramentijn) werken landelijk met parochies. Onze doelstelling staat in ons naam. We willen de ‘spiritualiteit’ bevorderen binnen de parochie, maar niet spiritualiteit in de volledig open (en dus vaak nietszeggende) zin die men vaak leest in de ‘glossy’s’, maar spiritualiteit die verwijst naar dé ‘Spirit’ – de Heilige Geest. Naar ons idee wordt een parochie pas vitaal wanneer het zich laat leiden door God zelf en er openheid is voor zijn Heilige Geest. Aandacht voor Gods presentie en Zijn aansporingen proberen wij te wekken door onze lezingen, bezinningsdagen, artikelen, podcasts, gesprekken en meer.
Om dit werk goed te kunnen doen, is het natuurlijk van belang dat wijzelf – als medewerkers (als gelovigen) – vitaal verbonden blijven met God. Daarom is het een groot voordeel dat onze werkkamers gevestigd zijn in het Nijmeegse klooster Brakkenstein, één van de communiteiten van de Sacramentijnen (naast communiteiten in Amsterdam, Brussel en Lommel). Daar in de Sacramentskerk (die ook dient als parochie/rectoraatskerk) mogen we samen met de paters en een enkele broeder dagelijks de Eucharistie vieren en in stilte bidden voor het uitgestelde Allerheiligste Sacrament. Informeel wordt de band met de Congregatie ook gesterkt door ons gezamenlijke genieten van een kopje koffie of thee in de loop van de dag. Gesprekken op de gang of in de communiteitszaal zijn plezierige en vaak leerzame en inspirerende ontmoetingen. Voor een mooi relaas over werken voor de paters, in het teken van de spiritualiteit van pater Eymard, zie De Ceders Spreken, door oud-collega Annie Coppens.
De eucharistische gerichtheid van de Congregatie betekent niet dat al onze werkzaamheden in het pastorale veld direct daarmee te maken hebben. De Sacramentijnen beseffen dat in een parochie – en in het leven van gelovigen in het algemeen – het om meer gaat dan de Eucharistie alleen. Wel blijft de eucharistische spiritualiteit altijd een belangrijke speerpunt van ons werk, zoals nu te zien is in de reeks van zeven podcasts die we maken over de liturgie, in samenwerking met Katholiek Leven. Maar andere speerpunten krijgen ook veel aandacht. Dat zijn in de laatste jaren met name: evangelisatie, geloofsopvoeding en parochievernieuwing. Omdat het CPS een klein instituut is, met maar twee stafmedewerkers, werken wij graag samen met diverse partners, bij voorkeur in gezamenlijke projecten. Een goed voorbeeld hiervan is het project Geloven Thuis. Dit online-project, dat ouders steunt bij de geloofsopvoeding, wordt uitgevoerd in samenwerking met verschillende theologen en uitgeverij Adveniat.
In recente jaren heeft het CPS veel aandacht besteed aan parochievernieuwing. Dit zit ingebakken in ons DNA, want een kerninzicht bij het oprichten van het CPS was dat menige parochie niet wist wat te doen. Pastoors en parochiebestuur waren moedeloos geworden en wisten niet hoe het verder moest, na jaren van secularisatie en kerkverlating. Door gebrek aan visie(!) bleef men doen wat al heel lang gedaan werd. Om daar verandering aan te brengen, richtten de Sacramentijnen Harrie Verhoeven, Jan van Burgsteden (later hulp-bisschop van Haarlem-Amsterdam) en Wim van Meijgaarden, het CPS op. Pater Verhoeven vertelde me een keer: “We zagen dat parochies druk aan het ‘doen’ waren, terwijl de levende band met Jezus ontbrak. Daar wilden we werk van maken. Daarom hebben wij nadrukkelijk gekozen voor het woord ‘spiritualiteit’ in de naam van het CPS. De behoefte aan catechese zagen wij als iets minder urgent dan geestelijk herstel van de relatie met God.”
Zelf kwam ik aan boord als medewerker van het CPS in 2003. Net gepromoveerd in de praktische theologie, en kort daarvoor verhuisd vanuit de Verenigde Staten (waar ik voor parochies werkte), was de kerkelijke situatie in Nederland voor mij in het begin erg wennen. In de VS werkte ik voor grote, bruisende parochies waarin alle leeftijden vertegenwoordigd waren. Hier waren de meeste parochies klein geworden en zoekend, met weinig jongeren en jonge gezinnen aanwezig. Wat hadden deze parochies nodig? Wat had gewerkt in de Amerikaanse setting, wist ik, zou niet per se aanslaan in Nederland. Na een uitgebreide verkenningsfase, kreeg ik meer feeling voor wat hier behulpzaam zou kunnen zijn. Je begint natuurlijk met de vragen die mensen zelf stellen (wat zijn hun hopen, dromen, angsten?). Maar verder zag ik dat mensen ook behoefte hadden aan een kernachtige verkondiging van het geloof (verkondiging van Jezus als Verlosser) en hulp om te groeien in verbondenheid met God (Jezus). Verder is catechese ook zeker van belang, want er is – zelfs onder veel praktiserende katholieken van nu – weinig bekendheid met de rijkdom van de christelijke traditie.
De komst van collega Mirjam Spruit als stafmedewerker, in 2015, gaf een nieuwe impuls aan de werkzaamheden van het CPS. Met studies in economie en theologie achter de rug, en veel ervaring opgedaan als catechetisch medewerker van Bisdom Haarlem-Amsterdam, was Mirjam vanaf het begin thuis in de problematiek rond parochies. Belangrijk voor ons werk samen is netwerk-opbouw in het pastorale veld. Door wederzijdse relaties kunnen kerken en christelijke organisaties elkaar versterken. Er is bijvoorbeeld ontzettend veel goed materiaal beschikbaar voor geloofsvorming – maar dan moet je ervan weten. Daarnaast moeten de makers van het materiaal ook weten hoe ze het in de handen kunnen krijgen van mensen die het nodig hebben. Talloze keer hebben wij vanuit het CPS gezien dat wat niet mogelijk was in ons eentje, wél mogelijk was door de krachten te bundelen. In de afgelopen jaren heeft het gebruik van digitale kanalen (sociale media) een steeds groter rol gespeeld in onze werkzaamheden. Als Kerk, moeten wij vindbaar zijn waar de mensen hun tijd doorbrengen, en dat is grotendeels online. In tijden van corona heeft het CPS, net als veel parochies, de overstap gemaakt van fysieke bijeenkomsten naar webinars en dergelijke digitale ontmoetingen.
Zeker het meest zichtbare initiatief van het CPS van de afgelopen jaren is onze veelzijdige inzet voor ‘parochievernieuwing’. In het kader hiervan hebben wij gepleit en (deels) gezorgd voor de vertaling van goed bruikbare materiaal uit het buitenland (uit bijvoorbeeld de V.S. en Canada: zie Rebuilt en Als God renoveert). Wij sponsoren ook vormingsbijeenkomsten en conferenties (‘de Missionaire Parochie’) waar pastorale beroepskrachten en actieve vrijwilligers op ideeën gebracht worden. Verder denken we mee met parochies die op zoek zijn naar vernieuwing, en begeleiden wij, waar gewenst, delen van het proces.
Wilt u meer weten over het Centrum voor Parochiespiritualiteit? Bezoek dan onze website (parochiespiritualiteit.org). Verder kunt u op de hoogte blijven van onze werkzaamheden door u zich daar aan te melden voor onze maandelijkse nieuwsbrief en door ons te volgen op Facebook en Twitter.
https://www.parochiespiritualiteit.org/wp/
In het oecumenisch opgezette project Networking Intentional Christian Communities (NICC) worden ontwikkelingen rond toekomstgericht religieus gemeenschapsleven in Nederland, Vlaanderen en Duitsland onderzocht.